«Аўтобусы, скіраваныя ў Варшаву, едуць з Мінска праз праспект Дзяржынскага»: аўтафікшн-тэкст Улады Хмель пра развітанне з Беларуссю і каханнем
Первый наиболее известный атлас создал Клавдий Птолемей в 140 году н. э. В него вошло 48 созвездий — это первые классические созвездия, многие из которых дожили до наших дней, за исключением девяти: они были переименованы, а одно созвездие, Корабль Арго, распалось на несколько созвездий.

– postnauka.ru
Я змагла напісаць гэта, калі зрабілася зусім відавочным: я не вярнуся.
Усе агульныя знаёмыя з першых радкоў зразумеюць, што менавіта ты — той, да каго я звяртаюся ў гэтым тэксце, і цяпер змогуць назіраць: мяне — голай і цябе — распранутым маім позіркам, маімі словамі.
Ім невядома, што ты з усёй нашай гісторыяй цяпер не факт рэчаіснасці, але набор фікцыяналізацый;
Яны не ведаюць, што я цяпер кармлю табою свае тэксты.



***

У першую ноч — гэта не пра сэкс, канечне — ты прадставіў мне М.: “это М., мой друг і поэт”. Я шмат разоў прымярала такое азначэнне на сябе, прамаўляла гэтыя словы тваім голасам: “Это Влада, мой друг і поэт”, і яно ніяк не клалася на ўнутраную рэчаіснасць нашых адносінаў. Аніякія вызначэнні не падыходзілі. Бракавала нават не слоў, але сэнсаў: “Слов всегда хватает”. Я нашу гэтую фразу больш за год, а напісаўшы, не змагла ўзгадаць, каму яна належыць. Праверыла ўсе не нашыя, але адначасова і мае, і твае кнігі. Яна належыць Мэгі Нельсан, гэта з “Арганаўтаў”.

Праз кнігі я і ўзгадваю пра цябе. Пасля навіны пра Нобелеўскую прэмію я падумала пра тое, як цяпер можна было б адказаць на твой з’едлівы каментар адносна любові да маргінальнай літаратуры і знявагі да ўсеагульнага прызнання. Пазней я падумала пра тое, якімі словамі я раіла б табе “Во власти”. Пра значэнне гэтай прэміі для фемінізму я падумала ў апошнюю чаргу.

У моманты асаблівай балючасці мяне суцяшае думка пра тое, што так, я асабіста важнай не аказвалася, але аказваліся мае кніжкі. Што тэксты, мною табе працягнутыя, застануцца з табою – з маімі на іх адбіткамі. Што ўсё скончыцца, а яны, неаддзельныя ўжо ад мяне, працягнуць быць.

У першым з такіх боляў я пішу:


вось-вось месяц маўчання, а іронію таго, што ўсё скончылася “пісьмовніком”, я дагэтуль спрабую ўсвядоміць. не тое каб знаёмства, што пачалося з ліставання цэлана і бахман і атрымлівала відавочна новую якасць з кожнай новай — параенай, абмеркаванай, прачытанай урыўкамі ўслых, прынесннай у будынак праз дарогу ці прывезенай пад поўнач на ўскраіну горада — кнігай павінна было спыніцца неяк іначай. і ўсё ж.
*
я аддала столькі сваіх і чужых, але ўжо прарослых у мяне слоў, што цяпер даводзіцца з асаблівым імпэтам вышукваць новыя — каб хоць нейкія былі толькі мае. але ёсць і плюсы: ніхто не упікне мяне ў недастатковай яснасці: я ў сваіх жа руках прынесла табе тэксты, з якіх я складаюся — што можа быць больш празрыстым прызнаннем у прыязнасці? што можа быць больш відавочным падцверджаннем — «слабоумия и отваги», так — але і — веры?
*
море все еще хочет сказать «берег». берег все еще хочет сказать «море». forever все еще is composed of nows. лучшее противоядие от стыда все еще не честь, а честность. люди все еще складывются в перочинные ножики, не смотря кому-нибудь во след. я на итаке, но — все еще — не дома, и все-таки можно — все еще — писать письма, всякий раз ставя в конце «прощай».

мабыць, добра, што не дасылаць іх таксама можна.
*

На адным са святаў я выцягнула прадказанне — фразу з Рэйчал Каск: “Наши разговоры сводились к молчанию, которое однажды никто не прервет”. Кожны раз, калі я думаю, што тое «аднойчы» надышло, ты перарываеш маўчанне, і я перажываю помслівую радасць, ўласную вышэйшасць. Я кажу ўяўнаму табе: «Нарэшце мы памяняліся месцамі, нарэшце ты адчуваеш сваю ўва мне патрэбу, нарэшце ты аказваешся вымушаным яе выявіць». Я перакульваю гэтыя словы ў роце, нібы смактулькі, расцягваючы саладосць зларадства. Сапраўднаму табе я кажу прыкладна тое ж, але на выпрацаванай нашымі стасункамі мове такту — яна ж мова пасіўнай агрэсіі. Я адказваю на твае пытанні. Я не задаю сваіх. Я ведаю: ёсць рэчы, якія немагчыма скончыць, можна толька спыніць. І я спыняюся, але тэкст выдае. Я пішу да цябе, разумеючы: само жаданне пісьма ў другой асобе выяўляе недагаворанасць, няскончанасць, у рэшце рэшт, не перагарэлае яшчэ да канца “паміж”. Жаданне-выказаць другой асобы супраць жадання-распавесці-пра трэцяй. Я яшчэ не назіральніца, але я ведаю: ёсць рэчы, якія немагчыма скончыць, можна толька спыніць — і я спыняю.
Ці ёсць набліжэннем гэты тэкст?
Спадзяюся, ты ніколі яго не адшукаеш.
Думаю, ён табе спадабаецца.

Калі б усё скончылася, тэкст бы не стварыўся зусім, але калі б усё не спынілася, тэксту не было б таксама. Шмат хто піша, знаходзячыся ў жэрле пачуццяў, мяне ж там паралізуе, слепіць, глушыць, адымае нюх — як ад празмерных фізічных нагрузак, ад гляджэння на сонца, ад стаяння пад калонкамі на канцэрце, ад шматлікіх адна за адной парфумаў. Я пішу мышцамі, вачамі, вушамі і носам, я пішу ўласным ротам. Мне патрэбная чуллівасць. З заканчэннем некаторага ўрыўка гэтая чуллівасць губляецца: яна ператвараецца ў стому, раздражнёнасць, сорам і жаданне быць адной. Я пішу целам у тым самым сэнсе, у якім целам кахаюся.


Целам жа я і памятаю; целам – і горадам.



Я памятаю: станцыі метро, лавы, скрыжаванні, светлафоры, столікі, набярэжныя, бульвары, білборды – шматлікія месцы выпадковых і прызначаных сустрэч са шматлікімі «ты».


Я вяртаюся да вокнаў, рагоў вуліц і прыпынкаў, дзе адводзіла позіркі, брала за рукі і цалавала.


Але часцей за ўсё я вяртаюся да свайго дома.

Я падыходжу да грушы, якую мы нюхалі, крывячы твары ад паху салёнай рыбы, што спараджала буйное квіценне; заглядваю на кухню, з якой тую грушу назіраюць ужо іншыя людзі; завітваю да язміну, дзеля паху якога я хадзіла даўжэйшым шляхам два маі; сяджу, нібы ў чаканні, на лаўцы, з якой ела торт рукамі і тымі ж рукамі ў крэме дацягвалася да яшчэ зялёных вішняў, што чамусьці надта доўга спелі над галавою. Я спыняюся ля бэзу, які зрабіўся тваім памочнікам у справе тлумачэння мне працы сонца – 2022, а адна з галінаў пасярод куста перавязаная белымі і чырвонымі стужкамі. У амапа няма жаданняў, вартых адшуквання пяціпялёсткавых кветак.

*

Аказваецца, аўтобусы, скіраваныя ў Варшаву, едуць з Мінска праз праспект Дзяржынскага – шлях, які я ведаю на памяць, бо паўжыцця менавіта ён быў шляхам дадому. Я ўсміхаюся гэтай іроніі і здымаю на відэа Малінаўку – першае, што я бачыла, прыязджаючы ў горад у свае 12 і апошняе, што бачу, з’язджаючы з яго у 25. Я аказваюся па той бок аўтобуса, з якога бачны твой двор, ён амаль крайні ў межах МКАДа. Апошняя выява Мінска ў маім тэлефоне – выява з успамінам пра цябе.

Упершыню стоячы пад вокнамі з яшчэ не заквітнелым лілейнікам, ты спытаў, як гэты дом зрабіўся маім. Я распавяла доўгую гісторыю і з лёгкасцю спытала пра дом твой. Ты адказаў: “Так склалася”. Праз пару месяцаў ты сядзеў насупраць мяне ў крэсле, і мы разам плакалі. Ты прыйшоў сказаць, што не хочаш згубіць нашую сувязь. Ты шмат распавядаў, я шмат слухала. Я памятаю твае рукі і тое, як моцна мне хацелася схапіць іх, мокрыя, у свае. За ўсе месяцы я брала цябе за руку 4 ці 5 разоў, заўсёды пытаючыся загадзя, ці можна, і заўсёды спадзеючыся па водгуку тваёй далоні на дотык маёй зразумець нейкую непадуладную словам праўду. Твае рукі заўсёды аказваліся цёплымі і абыякавымі, ты заўсёды аслабляў поціск першым. Я села на падлогу так, каб адлегласць паміж маёй і тваёй скурай вымяралася сантыметрамі; часам тваё калена дакраналася да маёй кісці, а маё – тваёй лыткі. Ты распавёў пра свой – ваш – дом, ты распавёў пра свае – вашыя – кнігі, ты шмат казаў пра немагчымасць прывязанасцяў і адсутнасць будучыні. Ты плакаў па ім, я плакала па табе і па нас.

А праз колькі тыдняў я – чысты афект, амаль адзін толькі інстынкт: мозг кажа, замірай, альбо бі, альбо бяжы, і я бягу – за, ад, праз, каб і каб не, проста спальваючы выкінутыя ў кроў гармоны. Я бягу па вуліцы, бягу па эскалатары, бягу па лесвіцы, я бегла б і далей, але цягнік метро рухае электрычнасць, а не маё імкненне да цябе.



Я кажу: “Я буду моцна па табе сумаваць”
Ты кажаш: “Ну, это жізнь”

Мы доўга размаўляем, я амаль увесь час плачу – на гэты раз плачу я адна. Ты кажаш шмат бязлітасных рэчаў.

Мы доўга маўчым.

Ты кажаш: “Это хлеб. Около него в магазине было написано что-то вроде «мы не такие красивые, но не менее вкусные». Потрогай”
Я кажу: “Ты решил показать мне хлеб?
Ты кажаш: “Ты грустила”
Ты кажаш: “Он позвоніл мне із квартіры і сказал, что в округе нет нічего, кроме парка. Я сказал: берем”

Я адчуваю нянавісць да твайго брата, я не магу прабачыць яму яго смерць.

Мы доўга маўчым.

Ты спыняешся і глядзіш мне ў вочы. Ты глядзіш мне ў вочы і пераварочваеш кепку брылём назад. Я гляджу табе ў вочы.

Ты разварочваешся і сыходзіш.

Праз некалькі месяцаў ты будзеш сядзець на тым самым крэсле і паўжартам спытаеш пра эміграцыю. Я разгублюся: у сваіх фантазіях я з’язджала, не пакінуўшы табе магчымасці развітацца; я свядома вынаходзіла найбалючайшыя спосабы помсты.

– Я вызваляю кватэру першага верасня.

Ты зменішся ў твары.

– Выходит, все серьезно.
– Атрымліваецца, што так.


*

Дастаючы сваю беларускую сім-картку, каб замяніць яе на толькі што набытую польскую, я заўважаю ў чахле тэлефона дзве паперкі з надпісамі:




«Все, что мне остается, — это рассказать историю тупой пизды», піша Крыс.
Ты не пакінуў мне нават гісторыі, толькі раскіданыя па цемры агеньчыкі ўспамінаў, ува ўзаемаадносінах якіх часам атрымлівалаецца разглядзець асобныя сузор’і, але і тыя няісныя, да таго ж, штоноч розныя. Я нават не паспяваю надаваць ім імёнаў.

Я набыла сім-картку, адкрыла банкаўскі рахунак, даведалася, дзе набываць кніжкі – я наладжваю побыт. Мая варшаўская батарэя не грэе, і я гляджу дзясяткі відэа пра ўнутраную арганізацыю радыятараў. Я чую слова “теплоноситель” столькі разоў, што губляю яго сэнс, але праз яшчэ некалькі паўтарэнняў знаходжу зноў – дзесьці паміж пірожным бульбачка з “Лакамкі”, нізкімі жоўтымі домікамі, паміж смакам фільтра з “Блюра” і інтэр’ерам крамы “Шчодры”, паміж пахам скотчу, адарванага ад каробак з кнігамі, і гукамі дыска з Ігаравых кружэлак. Рэчыва, якое поўніць Мінскія праспекты і двары, – вось што такое теплоносітель. Радыятары?

Аніводная спакойная, калі не шчаслівая, закаханасць не выбіваецца ўнутры так, як закаханасць, якой чагосьці не хапіла, якой не выпала скласціся, адбыцца, атрымацца: няскончанасць імкнецца сябе паўтарыць, каб адшукаць-такі шлях да фіналу. Мінск – сховішча ўсіх маіх няскончанасцяў. Развітанне з горадам – гэта, у першую чаргу, развітанне з імі, а яны – так – імкнуцца сябе паўтарыць.

Таму я змагла з’ехаць, толькі калі зрабілася зусім відавочным: я не вярнуся. Я не вярнуся, бо ёсць рэчы, якія немагчыма скончыць, можна толькі спыніць.

*

Я стаю на мокрым пяску і свядома слухаю толькі адну песню. Нават за музыкай чуваць мерныя, рытмічныя рухі бязмежнай цемры; я сую ў яе руку і аблізваю палец, цалкам, – інстынктыўны жэст; яна напраўду салёная. Не тваім голасам у галаве гучыць адкрытае пытанне пра спакусу, і я, без няёмкасці усміхаючыся, адваджу позірк ад вады, як адводзіла ад яго, калі мела на ўвазе “так”.

Пакуль соль вымываецца з рота слінай, я сумую. Пасля – думаю пра ўсіх тых, каго хавала за займеннікам “ты” ў сваіх тэкстах. Пасля – пра тое, што мора я не люблю; не люблю не наяўнасцю агіды, але адсутнасцю пяшчоты. Цябе, аднаго з, [цяпер, ужо, больш] таксама.


*

Я далёка не тое што ад Мінска – ад любых населеных пунктаў любой з краін. Тут высачэзныя сосны проста за вокнамі рыпяць ад хвалявання, а ўночы ўсе вядомыя сузор’і, названыя імёнамі жывых істотаў глядзяць на мяне з глыбокай чарнаты, суцяшаючы самім сваім існаваннем.

Адцвітаюць вяргіні, астры і браткі, у шкло грукаецца апошняя ружа. Пахне бітымі яблыкамі і гнілым дрэвам. У паветры павуцінне і попел.

Мы ідзём скрозь ноч да вялікай вады, і я пытаюся: “Як мы аказаліся побач?”. У адказ атрымліваю: “Я цябе пазнаў”. Я працягваю далонь, ён кладзе у яе сваю, сціскае і адпускае. Мы ідзём моўчкі ля кіламетру, і я думаю пра тое, што, аказаўшыся напісанай, гэтая сцэна ператворыцца ў зацяганы штамп, невыносную банальнасць. Мне не будзе хапаць не слоў, а сэнсаў, але я буду яе пісаць – гэтую банальнасць – і, пішучы, буду вынаходзіць словам новыя азначэнні. Я буду вучыцца думаць пра каханне як пра маўклівыя кіламетры, я пабачу ў іх не менш радасці, чым у звыклых даганялках – і нават больш прыгажосці. Я запоўню радкі і радкі труізмамі і клішэ. Я адшукаю самыя трапныя метафары. Я пачну:

Сирень
Крис Краус

Была ноч, і было разлітае малако, у якім стагоддзямі плывуць Лебедзь, Змяя і Вялікі Сабака. Жыць вельмі страшна, і калі няма Бога, якому можна было б даручыць клапатлівае за сабою дагляданне, хай ягонае месца зоймуць гэтыя трое.

Я пазіраю на тое, як яны пазіраюць на мяне, і чую іх ахову.
Zero block
Click "Block Editor" to enter the edit mode. Use layers, shapes and customize adaptability. Everything is in your hands.
Tilda Publishing
create your own block from scratch
Made on
Tilda